De pensioengerechtigde leeftijd is in Nederland al lange tijd een maatschappelijk discussiepunt. Zowel de leeftijd als de mate waarin maatwerk mogelijk is zijn daarbij aandachtspunten. In dit artikel gaan we na in hoeverre mensen nu zelf kunnen kiezen wanneer en hoe (geleidelijk of in één keer) ze met pensioen gaan en wat de overwegingen zijn voor toekomstig beleid rondom de pensioenleeftijd. We richten ons op restricties om eerder uit te treden of geleidelijk met pensioen te gaan, met een focus op de lange termijn.